Mezopotamia odkryła geometrię przed Pitagorasem i Starożytną Grecją

Trudno podważyć niezwykły wkład starożytnych Greków w rozwój nauki, medycyny, literatury, astronomii czy filozofii. Okazuje się jednak, że przypisywane im przez wieki sformułowanie zasad geometrii nie jest ich dziełem. Najnowsze badania potwierdzają, że wynaleziono ją 1000 lat wcześniej, w Mezopotamii.

Kultura starożytnej Grecji i jej wpływ na współczesność

Starożytna Grecja stanowiła jedno z największych światowych imperiów. Była to niezwykle rozwinięta cywilizacja, wyróżniająca się osiągnięciami na wielu polach. Nie bez powodu Hellada do dziś nazywana jest kolebką kultury europejskiej, z której zachłannie czerpały inne cywilizacje. To tam powstał teatr czy igrzyska olimpijskie i przez lata rozwijała się filozofia. Tam również narodziła się demokracja. Do dziś cały świat zachwyca się arcydziełami greckiej literatury, architektury i sztuki. Z pełnym przekonaniem możemy powiedzieć, że gdyby nie antyk i kultura starożytnej Grecji, rozwój wielu dziedzin nauki byłby znacznie spowolniony. Do najważniejszych, nie wymienionych wcześniej odkryć Greków zalicza się m.in.:

• stworzenie własnego alfabetu i rozpowszechnienie kultury języka pisanego
• wynalezienie latarni morskiej – pierwsza powstałą już w III w. p.n.e.
• wynalezienie mapy i zaawansowanego systemu nawigacji
• odkrycie, że prąd wodny potrafi wytwarzać energię i wynalezienie młyna wodnego oraz pompy wodnej
• wynalezienie oraz popularyzacja łaźni wyposażonych w prysznice

Do niedawna za jedno z kluczowych osiągnięć Greków uważane było również stworzenie zasad geometrii, przypisywane Euklidesowi oraz Pitagorasowi. Na jego cześć nazwano słynne twierdzenie oraz wzór, pozwalający obliczyć długość boków trójkąta prostokątnego. Teraz okazuje się jednak, że wcale nie on był twórcą tej tezy.

Osiągnięcia Mezopotamii, czy starożytnej Grecji?

Pitagoras był greckim filozofem oraz matematykiem. Urodził się prawdopodobnie ok. 570 r p.n.e. Zawdzięczamy mu chociażby wyodrębnienie liczb parzystych i nieparzystych oraz wymiernych i niewymiernych. Zajmował się również figurami geometrycznymi, wprowadzając pojęcia takie, jak podobieństwo figur czy budowa wielościanów foremnych. Wraz ze swoimi uczniami ze szkoły pitagorejskiej intensywnie pracował nad tzw. twierdzeniem Pitagorasa, czyli określeniem zależności pomiędzy poszczególnymi bokami w trójkącie prostokątnym.

Twierdzenie Pitagorasa do dziś wykorzystywane jest w matematyce i doskonale znane już uczniom szkoły podstawowej. Dużym zaskoczeniem był więc fakt, że wcale nie zostało ono wynalezione przez Greka. Mimo że kultura starożytnej Grecji jest imponująca, odkrycia archeologiczne wskazują wyraźnie, że znajomość geometrii posiadali już 1000 lat wcześniej mieszkańcy starożytnej Mezopotamii. Jak do tego doszło?

Starożytna Mezopotamia i przełomowe odkrycie Daniela Mansfielda

W czasie wykopalisk i towarzyszącym im badań archeologicznych prowadzonych pod koniec XIX w., na terenie dzisiejszego Iraku wydobyto niepozorną glinianą tabliczkę. Szczegółowe badania potwierdziły, że pochodzi ona sprzed 3700 lat, co przypisało ją do okresu starobabilońskiego. Artefakt z oznaczeniem Si.427 trafił do muzeum w Stambule i spędził tam wiele lat, jako zabytek, którego znaczenia nie rozumiano. Dopiero australijski naukowiec i matematyk Daniel Mansfield, pracujący na University of New South Wales w Sidney uświadomił światu, jaką wagę ma ta niewielka tabliczka. Swoje odkrycie opublikował na łamach czasopisma „Foundations of Science”, wiedząc, że zmieni ono nie tylko spojrzenie na dzisiejszą naukę, ale również na osiągnięcia Mezopotamii. Tłumaczy on bowiem, że gliniana tabliczka jest najstarszym znanym światu przykładem na zastosowanie geometrii, a miała ona służyć Babilończykom do wyznaczania gruntów.

Czy to starożytna Mezopotamia jest matką geometrii?

Odkrycie naukowca zostało poparte szeregiem argumentów, najważniejszym z nich jest jednak rozszyfrowanie wyrytych w glinie napisów, będących tzw. trójkami pitagorejskimi. Oprócz tego na tabliczce znajduje się rysunek pola w kształcie równoległoboku. Daniel Mansfield uważa, że szkic oraz wzór miały pomóc starożytnym geodetom w wyznaczaniu granicy poszczególnych działek, a tym samym zapobiec sporom rolników. Wspomniane trójki pitagorejskie to trzy cyfry całkowite, w przypadku których zastosowano dobrze nam znany wzór: a2+ b2=c2. Oznacza to, że Pitagoras, któremu przypisuje się wynalezienie tego twierdzenia, spóźnił się z nim aż o 1000 lat. Wyprzedziła go starożytna Mezopotamia. Bez wątpienia australijski naukowiec dokonał przełomowego odkrycia, nie jest to jednak jego pierwsza, tak duża zasługa. Wcześniej rozszyfrował bowiem podobną tabliczkę pochodzącą z tego samego okresu – Plimpton 322 – dla odmiany zawierającą tablice trygonometryczne. Pokazuje to, że osiągnięcia Mezopotamii są znacznie większe, niż moglibyśmy się spodziewać. Czy sprawi to, że twierdzenie Pitagoras od teraz zmieni swoją nazwę na twierdzenie Babilończyków? Raczej nie, warto jednak pamiętać, że zarówno starożytna Grecja, jak i starożytna Mezopotamia wniosły olbrzymi wkład w rozwój cywilizacji.

Jeżeli interesują Cię takie ciekawostki, koniecznie przeczytaj artykuł: Ciekawostki o łaziku Curiosity na Marsie